Kritik: Ülkelerin Aldığı Önlemler, Vaka Sayıları, Ölümler ve Bunlara İlişkin İstatistikler Arası Korelasyon

Hazırlayanlar: Şevin Çetiner, Ahmetcan Sarıkaya, Hacer Karkin, Burak Koray ve Eren Öztürk’ün katkılarıyla.

Bu çalışma 1 Nisan tarihindeki veriler dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir.

Dünya, son birkaç aydır daha önce görülmemiş Covid-19 türü bir pandemiyle mücadele etmektedir. Çin’de ortaya çıkan bu ölümcül virüs ivme kazanarak yayılmaktadır.Dünya Sağlık Örgütü ve bilim insanları, virüse karşı henüz tedavi edici bir aşı geliştirememiştir. Vaka sayıları ve ölümler gün geçtikçe katlanarak artmaktadır. Henüz etkin bir antiviral ilacı olmayan ve önü alınamayan bu salgına karşı ülkeler birtakım sosyal, ekonomik ve politik önlemler almıştır.

Bizler bu çalışmamızda;

– ülkelerin aldığı önlemlerin neler olduğunu,

-yeterli önlem alabilen ülkeler ile önlem almada geç kalmış ve ciddi yetersizlik göstermiş ülkelerin istatistiksel olarak ne durumda olduklarını,

-verilen istatistiklerin önlemler ile ilişkisini,

ülkemizi de ele alarak ortaya koymaya çalışacağız.

 

AMERİKA KITASI

ABD

ABD’de toplam vaka sayısı 215003, toplam ölümler 5102’tür.

ABD’de vaka sayıları 21 Ocak 2020 tarihinden sürekli artarak devam ediyor.

Hemen hemen bütün eyaletlere yayılan virüs nedeni ile büyük şirketler çalışanlarını evde çalışmaya teşvik ediyor.

Birçok eyalette okullar kapatılırken üniversiteler online sisteme geçmiş durumda.

Ülke genelinde bütün spor dallarındaki müsabakalar ertelendi ve liglere ara verildi.

Salgınla mücadele kapsamında ülkeye giriş çıkışlar yasaklandı. Bu yasaktan İngiltere muaf tutuldu ve ticari amaçlı giriş çıkışlar serbest durumda.

İlerleyen süreçte eyaletler içi karantina uygulanacağı bildirildi.

ABD, Corona virüs ile mücadele için 1 trilyon dolarlık teşvik paketi ile en yüksek bütçeyi ayıran ülke oldu.

 

 

 

 

 

 

MEKSİKA

130 Milyona yakın nüfusu bulunan ülkede 1378 kişide virüs görülmüş ve 37 kişi de yaşamını yitirmiştir.

Ülke lideri Obrador, salgının henüz başında olunduğunu bu yüzden önlem alınması gerekmediğini söyledi.

“Gereksiz yere günlük hayatı durdurursak iyi bir şey yapmış olmayız.” diye belirten Obrador’un “Ne zaman evde kalmanız gerektiğini söyleyeceğiz.”  ifadeleri ise tepki çekti.

 

AFRİKA KITASI

RUANDA

Ülkede hiç virüs vakası görülmeden önce alınan önlemler Dünya Sağlık Örgüt tarafından takdir edildi. Toplam vaka sayısı 84 olan ülkede henüz ölüm yoktur.

Yolcu otobüslerinin etrafına mobil lavabolar kurarak yolcuların otobüse binmeden önce ellerini yıkamasını zorunlu yapan Ruanda hükümeti, salgına dair ilerleyen süreçte daha tedbirli olunacağını belirtti.

 

MISIR

Ülkede şimdiye kadar 865 Corona virüs vakası ve 58 ölümle karşılaşıldı.

Hükümet ilk olarak tarihi eserlere zarar vermeden turistik yerleri dezenfektan çalışmaları başlattı.

Daha sonra tüm arkeolojik alanların ülke çapında kapatılması emredildi.

Geceleri sokağa çıkma yasağı ilan eden hükümet, ülkelerine dönüş yapan yolcular dışındaki uçuşları durdurdu.

Virüs ile mücadele için 6.4 milyar dolar bütçe ayırdı.

 

KENYA

Ülkede virüs nedeni ile ilk ölüm gerçekleştikten sonra kısmi sokağa çıkma yasağı uygulandı. (19.00-05.00 arası)

Eğlence mekanları,  sinema salonları, gece kulüpleri ve restoranların ikinci bir emre karar kapatılması kararı alındı.

Bu yasaklara uymayanlara 10 bin şilin para ya da üç ay hapis cezası verileceği belirtildi.

Toplu alanlarda duran halka karşı çok sert müdahalede bulunan polisler ülke çapında tepki çekti. Halkın üzerine biber gazı ile müdahale edildikten sonra birçoğu darp edilerek gözaltına alındı.

Ülke çapında şimdiye kadar toplam 110 vaka görülürken 3 kişi de yaşamını yitirdi.

 

ASYA KITASI

ÇİN

Ülkedeki günlük yaşam büyük oranda değiştirildi.

Virüsün ortaya çıktığı Hubei eyaletinin Wuhan kentinde 60 milyon kişi karantinaya alındı.

İş yerleri, okullar, ibadethaneler, toplu taşıma sistemleri ve çok sayıda kurum kapatıldı.

Konser, tiyatro ve spor müsabakalarının da aralarında bulunduğu toplu etkinlikler iptal edildi.

Kente dışarıdan gelenler bir süre karantina altında tutulmaya başlandı.

Her haneden belirli sayıda insanın yalnızca hayati ihtiyaçlarını alması için evlerini terk etmelerine izin verildi. Stadyum gibi alanlar kitlesel merkezi karantina alanlarına dönüştürüldü ve hızlıca yeni hastaneler inşa edildi.

Dünya Sağlık Örgütü alınan sert önlemlerin işe yaradığını ve salgının bu sayede yavaşlatılabileceğini ifade ediyor.

Çin’de vaka sayısı 81554, ölüm sayısını ise 3318’dir. Çin salgının hızını giderek düşürüyor.

Salgınla mücadele için 16 milyar dolarlık bir bütçe paketi ayırdı.

 

 

 

 

 

GÜNEY KORE

Çok sayıda vakanın görüldüğü Güney Kore Şubat ayı itibariyle parlamentosunu ve mahkemelerini kapattı.

Şüpheli vakaların tespit edilmesi için 100 civarında laboratuvar kullanılmaya başlandı.

Ülkede şoförlerin kimseyle temas etmeden virüs testi yapmalarını sağlayan merkezler var.

Dünya Sağlık Örgütü dünya genelinde Corona virüse yakalananların %3,4’ünün hayatını kaybettiğini açıklamıştı. Güney Kore’de bu oran %0,7 oranında kaldı. Bu farkın sebebi ise 2000’li yılların başında ülkenin başından geçen SARS virüsü nedeniyle salgına hazırlıklı oldukları belirtildi.

Ülkede günlük yapılan test sayısı çok fazla olduğundan hastalar hızlı tespit edilebiliyor ve böylece ölümlerin önüne geçilebiliyor.

Ülkede konserler ve çok sayıda etkinlik iptal edildi.

Sadece Güney Kore’ de uygulanan sıra dışı bir yöntem izlendi.  Virüs tespit edilen herkese bir GPS çipi takıldı ve virüslü insanların nerede olduğu internetten canlı harita ile yayımlanmaya başlandı.

Alınan önlemler ile günlük vaka sayıları Mart sonunda azalmaya başladı.

Ülkede 9.887 vaka, 165 can kaybı vardır.

Güney Kore salgınla mücadele için 9.1 miyar dolar bütçe ayırdı.

 

HİNDİSTAN

Dünyanın en kalabalık ikinci ülkesi olan Hindistan’ da panik büyüyor.

Salgının başladığı günden itibaren 1998 kişinin hastalandığı ve 58 kişinin öldüğü bildirildi.

1.33 milyarlık nüfusa sahip Hindistan sokağa çıkma yasağı ilan etti.

Yasağı ihlal edenlere güvenlik güçleri sert müdahalelerde bulundu.

“Temel ihtiyaçlarını karşılamak için evlerinize sipariş verin ve sokağa çıkmayın.” uyarısı yapıldı.

Ülkenin sağlık sistemindeki temel eksikliklerden dolayı virüsün ülkede çok hızlı yayılabileceğinin uyarısı yapıldı.

Hindistan, konum verileriyle desteklenen Corona virüs izleyici uygulama geliştiriyor.

 

 

 

 

 

AVRUPA KITASI

İTALYA

Corona virüsünün Avrupa’daki merkezi İtalya, virüse karşı önlemlerini kademeli olarak arttırdı.

Öncesinde sadece belirli alanlara giriş ve çıkışlar yasaklandı. Ardından 16 milyon kişinin yaşadığı kuzey bölümleri karantina altına alındı.

Spor müsabakaları ertelendi.

Karantina önlemleri bütün ülkeye yayıldı.

Seyahatler büyük oranda kısıtlandı.

Vaka ve ölüm sayıları hızla artış gösterince açık olan mağazalar,  bar, restoran, kafe gibi mekanların kapatılacağı ancak kamu hizmeti veren kurum ve işetmeler açık kalacağı bilgisi verildi. (Bankalar, postaneler, fabrikalar, toplu taşıma araçları işlemeye devam edecek.)

İş, sağlık ve gıda gibi temel ihtiyaçlar gerekçesiyle evden çıkanların,  polis kontrolünde gerekçelerini yazılı beyan ile bildirmeleri aksi takdirde cezai işlem başlatılacağı bildirildi.

Salgın sırasında işe giden ve yıllık brüt geliri 40 000 euronun altında olan işçilere Mart ayı için devlet tarafından 100 euroluk bir prim ödenecek (çalışılan gün üzerinden ödenecek bu miktar) Covid-19 ile ilgili karantinada olan kişiler (virüs taşıyan biri ile temas ta olanlar vs.) hastalık izninde sayılacak.

Sağlık sistemini güçlendirmek amacıyla önlemler ve KOBİ’leri destekleyecek önlemler de yer aldı. Özellikle, vergi düzeyleri ve sosyal katkılar en çok etkilenen sektörlerde Mart-Nisan ayları için askıya alındı.

Ülkede 110574 vaka ve 13155 ölü olduğu bilinmektedir.

İtalya virüs ile mücadele için 27.3 milyar dolarlık bir bütçe ayırdı.

 

 

 

 

 

 

ALMANYA

Corana virüsü salgınına karşı ilk başta sıkı tedbirler almakta geciken Almanya sonrasında bir dizi önlemler aldı.

Tüm okullar ve eğitim kurumları kapatıldı. Bakım evleri ve yurtlara ziyaretçi kabul edilmemeye başlandı.

Toplu taşıma, metro, otobüs ve trenler çalışacak ancak sefer sayıları düşürülecek.

Müzeler, barlar, restoranlar, kafeler kapatıldı.

Yalnızca gıda ve temel ihtiyaçların sağlanabileceği mağazalar açık kalacak.

Almanya’ da toplamda 77981 vaka ve 931 can kaybı meydana gelmiştir.

Virüs ile mücadele için 614 milyar dolarlık bir bütçe ayırarak en büyük bütçeyi ayıran ülkelerden biri oldu.

 

 

 

 

 

 

İSPANYA

İtalya’nın akıbetine uğramak istemeyen İspanya 10 Mart’ta özellikle İtalya’ya olan uçuşları erteledi.

İspanyol Parlamentosu da kısa süreliğine kapatıldı.

Alınan kararlardan iki gün önce başkent Madrid’de 375 bin civarında kişinin katılımıyla gerçekleşen 8 Mart Emekçi Kadınlar Günü için bir araya gelmişlerdi.

8 Mart’ta 149 yeni vaka görülürken bir gün sonrasında 557 kişide Corona virüs tespit edildi.

Madrid, İspanya’da virüsün en fazla yayıldığı kent oldu.

12 Mart itibariyle futbol müsabakaları ertelendi.

Bazı bölgelerde tüm okullar ve üniversiteler kapatıldı.

Esnek çalışmaya destek: çalışanların çalışma saatleri düzenlenebilecek,  gerekirse yüzde 0’a indirilebilecek. Uzaktan çalışma kısmi işsizliğe başvurmadan önce ilk başvurulacak yöntem olacaktır.

Ülkede görülen 104118 vaka, 9387 can kaybı vardır.

İspanya 216 milyar dolarlık bir bütçe ayırdı.

 

 

 

 

 

 

 

TÜRKİYE

Ülkede ilk virüs vakası 11 Mart’ta açıklandıktan sonra eğitim ve öğretim kurumlarına 16 Mart itibariyle ara verildi.

Uzaktan eğitim ile aksayan eğitim süreci telafi edilmeye çalışıldı.

28 Mart tarihinden itibaren şehirlerarası ulaşım, virüs vakaları ve ölümler artış gösterince kısıtlandı.

27 Mart tarihi itibariyle yurt dışı uçuşlara son verildi.

Kişilerin bir araya gelmesine sebep olacak her türlü aktivite yasaklandı. (dini, kültürel, sosyal)

Virüs ile mücadele için 15.3 milyar dolarlık bir bütçe paketi oluşturuldu. Cumhurbaşkanlığı tarafından oluşturulan ‘Biz Bize Yeteriz’  bağış kampanyası başlatıldı.

Ülkede 15679 vaka, 277 can kaybı meydana geldi.

Yurt dışından getirilen kişiler boşaltılan öğrenci yurtlarında karantinaya alındı.

Gerekli ihtiyaçlar dışında dışarı çıkılmaması gerektiği açıklamaları yapıldı ve yalnızca 65 üstü vatandaşların sokağa çıkması kısıtlandı.

Hızlı artış gösteren vaka ve ölümlere rağmen ülkede sokağa çıkma yasağı getirilmedi.

 

 

 

 

 

 

İRAN 

İran, virüsün Uzak Doğu dışında hızlı yayılım gösterdiği ülkeler arasındadır.

Ülkede 47593 vaka, 3036 can kaybı meydana gelmiştir.

İbadethaneler, eğitim kurumları ve dükkanların kapatılmasına karşın ülkede sokağa çıkma yasağı ilan edilmedi.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ekonomik baskıyı azaltmak için çeşitli sigorta,  fatura, vergi ödemelerini 3 ay erteledi.

İran gerekli önlemleri almada geç kalmakla eleştirilmiş ve Afganistan, Gürcistan, Irak, Lübnan gibi ülkeler kendilerinde görülen ilk vakaların İran’dan gelen kişilerden kaynaklandığını açıkladı.

Başlangıçta ülkede yeterli test kitinin bulunmadığını bu yüzden şüpheli vakaların test edilmediği bildirildi.

İran Corona virüs ile mücadele için İMF’ den 5 milyar dolarlık yardım fonu talep etti.

İran Hükümeti Corona virüs ile mücadele için yaklaşık 406 milyon ayırmıştır.

Hükümet ayrıca en fakir 3 milyon İranlıya da nakit para yardımı yapılmasını kararlaştırdı. 4 milyon haneye de düşük faizli kredi verilecek, bu meblağ kısmen hükümet tarafından finanse edilecek.

KRİTİK

Yukarıdaki bilgilerin ve verilerin gösterdiği gibi virüsün yayılmasına karşı sıkı tedbir alan Çin ve Hindistan gibi ülkeler bu küresel felaketi az hasar ve kayıpla geçirirken, zamanında ve yeterli tedbir almayan İtalya, İspanya, ABD, İran, Türkiye gibi ülkeler ciddi kayıplar vermekte ve büyük yaralar almaktadır. Hem Dünya Sağlık Örgütü’nün hem de Çin’in virüsün bulaşıcılığı ve ölümcüllüğüne dair yaptığı uyarılara rağmen yeterli önlem alınmamıştır. Ülke yönetimleri insan sağlığını adeta hiçe sayarak virüsün yayılımına göz yummuşlardır. Örneğin ABD’de Trump, Corona virüsünü trafik kazalarına benzetmiş, İngiltere’de muhafazakar Boris Johnson, sürü bağışıklığına bırakacağını ilan etmiştir. Sürü bağışıklığı toplumda virüse karşı bünyesi zayıf olanların ölümüne göz yummak anlamına gelmekteydi. Fakat ironik bir biçimde Boris Johnson’un kendisi Corona virüse yakalanmış ve tedbir almak zorunda kalmıştır. İran ise virüsün düşman güçler tarafından manipüle edildiğini söylemiş ve salgını hafife almıştır. Bu, virüsün hem ülke içinde hem de diğer ülkelere yayılmasına neden olmuştur.

Virüsün geç görüldüğü Türkiye’nin durumu ise oldukça trajiktir. Türkiye’de vakaların ortaya çıktığı tarihlerde İtalya’da vakalar tehlike eşiğini aşmıştı. Ve ardından İspanya aynı duruma gelmişti. Fakat Türkiye bu örneklerden ders almamış ve tedbirleri uygulamaya koymamıştır. Hatta spor müsabakalarının seyircili oynanması gündeme gelmiş, toplum vakalar konusunda yeterince bilgilendirilmemiştir. Umreciler konusunda önlem alınmamış ve bu durum virüsün ülkenin dört bir tarafına yayılmasına sebep olmuştur. Türkiye’nin konumu özel bir anlam teşkil etmektedir. Şöyle ki, Türkiye önünde İtalya, İspanya, İran gibi kötü örnekleri bulundurmaktaydı. Ve aynı zamanda virüsün yaygınlaşmasına karşı sert yaptırımlar ve önlemler alarak virüsün yayılma hızını düşüren ülkelerden bazılarını takip etme olanağına sahipti. Fakat sosyal ve fiziki olarak açıkladığı tedbirler oldukça yetersiz kalmaya devam etmişti. Bütün bilimsel bilgi ve istatistiksel verilerin -bizim de yukarıda yer verdiğimiz bilgi ve istatistiksel verilerin- gösterdiği gibi eğer Türkiye’de yeterli önlemler alınmaz ise bu vakaların ve ölümlerin artacağı çok açıktır. Türkiye’deki hükümet bu sürece yeterli önlemler almayarak büyük bir felakete kapı aralamaktadır. İnsan canı ve insan sağlığı bir daha gelmeyecektir. İnsan sağlığı ve canı paradan, mal ve mülkten kısaca ‘birilerinin ekonomisi’nden çok daha önemlidir. Bu nedenle sivil toplum adına çok açık bir çağrımızdır:

-Hiç vakit kaybetmeden sokağa çıkma yasağı ilan edilmelidir.

-İnsan hayatı kapitalizme kurban edilmemelidir. Halkın temel ihtiyaçları karşılanmalıdır.

-Stratejik sektörler dışında tüm çalışanlara ücretli izin ve esnafa kayıplar/zararlar için garanti verilmelidir.

-Temizlik ve sağlık ürünlerinin stoklanması ve fiyat artışları mutlaka önlenmelidir.

– Gıda krizine yol açılmaması için temel gıda maddelerinin stoklanması önlenmeli, temel gıda maddelerinin temini, gerekirse ücretsiz dağıtımı sağlanmalıdır. Fırsatçı zamlar engellenmelidir.

 

 

Yararlanılan Kaynaklar

Coronavirus disease (COVID-2019) situation reports, who.int

Coronavirus, worldometers.info/

Dünyadan haberler: Korona ve çalışma hayatı, disk.org.tr

Koronavirüs (Covid-19): Salgına karşı hangi ülke, ne tür önlemler aldı?, bbc.com

Koronavirüs: Dünyada kaç vaka var; kaç kişi öldü ve hangi ülkede son durum ne?,bbc.com